1 Aralık 2023 tarihi benim için çok anlam ifade etmektedir. Çünkü ilk kıblemiz ve birçok peygamberin uğrak yeri olan, anıları olan, bizim peygamberimizin de Miraç olayın gerçekleştirdiği yer olan Kudüs’e bu tarihte ömrümde ilk defa gitmiş oldum.
Biz Mekke ve Medine’yi çok fazla önemserken, Mescidi Aksa aklımıza pek gelmez. Gelse de öteleriz. Halbuki Mekke ve Medine’de Hz. Peygamberin, Hz. İbrahim ve eşi Sare, Hz. İsmail AS.’ların daha çok anıları vardır.
Ama Kudüs’te ise, Hz. İbrahim, Hz. Yusuf, Hz. İshak, Hz. Süleyman, Hz. İsa, Hz. Musa, Hz. Davut, Hz. Samuel, birçok sahabe, Rabiyetül Adeviyye gibi bir çok peygamber, sahabe ve önemli zatların hayat hikayeleri ve mücadeleleri vardır.
Biz Kudüs dediğimizde, Mescidi Aksa’yı hatırlarız, ama Mescidi Aksa’yi bile tam bilmeyiz. Kubbetüs Sahrayı Mescidi Aksa olarak biliriz. Oysa Mescidi Aksa 144 dönümlük bir alandan ibarettir ve bu alanın her yeri Mescidi Aksa’dır.
Mescidi Aksa‘nın 144 bin metrekarelik alanı iç alan ve dış alan olarak iki ihata duvarlarıyla çevrilidir. Bu alanın dışında da sur şeklinde kalın duvarlar vardır ve yedi farklı kapıdan bu alana girme imkanı vardır. Ayrıca eski Kudüs şehri de surlarla çevrili ve içerisindeki yapılaşma tamamen taşlarla örülmüş yüksek duvarlardan oluşan sokaklardan ibarettir. Bazen de bu sokaklarda kemerlerin üzerinde kurulmuş evler vardır.
Bu ziyaretimizin odak noktasını Mescidi Aksa oluşturmaktaydı. Bir ilahiyatçı olarak bu ziyaretten sonra benim de eksik ve hatalı bilgilerimin olduğuna şahit oldum. Mescidi Aksa içerisinde bir çok cami, kubbe, su kuyusu, medrese, makam, çarşı çıkış kapıları gibi bölümler vardır.
Bizim genelde altın kubbe olarak gördüğümüz Kubbetüs Sahra Camii İslam sonrası yapılan bir yapıdır. Bu caminin en büyük özelliği içerisinde Muallak taşının olmasıdır.
Caminin tam ortasında yaklaşık yüz metrekarelik bir kaya parçası vardır. Etrafı parmaklıklarla çevrilmiştir. Bu taş Muallak taşıdır. Bu taşın alt kısmına merdivenlerle inilmektedir. Orada dua ve namaz için uygun yerler bulunur.
Bu kayanın dış kısmı sekizgen olarak çevrilmiş, bu kısımlar da namaz alanı olarak kullanılmaktadır. Kadınlar için özel yer de tahsis edilmiştir. Çok büyük bir cami değildir.
Ancak eski mescit (Kadim Mescit) kısmında peygamber efendimizin Miraç esnasında uğradığı yeri vardır. Yer seviyesinin epey altında ve ilk yapılış döneminden aklan sütunlar bile mevcuttur. Aydınlatma için kullanılan zeytinyağı deposu çok ilginçtir. Bu mescit tamamen kayayı yontarak yapılmış, bu mescidin altında tekrar yirmi metrekare kadar derin bir oda zeytinyağı deposu olarak inşa edilmiştir. Bu alanın eski oluşu insanda derin izler bırakmaktadır
Daha sonra İslami dönemde bu mescidin üstünde yeni bir kat olarak büyük bir mescit yapılmış ve adı Kıble Mescidi konmuştur. Bu mescit içerisinde Zekeriya AS.’ın Kurani Kerimde geçen mihrabı bulunur. Aynı zamanda cami içinde Hz. Ömer RA.mescidi bulunur. Namazlar Kıble Mescidinde kılınmaktadır. Diğer mescitlerden buradaki imama uyulur. (Kubbetüs Sahra hariç, oranın ayrı imamı vardır.
Kıble Mescidinin hemen bitişiğinde Mervan Mescidi vardır. Bu mescit de çok büyüktür. Güney cephesindeki bu mescit içinde Hz. Meryem’in Hz. İsa’yı büyüttüğü rivayet edilen, bir oda ve beşik alanı vardır. Bu eski makamların her biri ilginçtir, duygusaldır, iç geçirilen ve Kur’an bağlantısıyla birleşince de ayrı bir manevi hava yaşatmaktadır insanda.
Güney cephesinde sağ kısımda da Burak mescidi bulunur. Bu mescit de yere gömülü, Burak’ın bekletildiği yer olarak bilinir. Buranın hemen dış kısmında Yahudilerin ağlama duvarı vardır.
Mescidi Aksa her dönemde sahiplenilmiş, İslami dönemdeki idarecilerin birçok yapıları bulunur. Özellikle kuzey ve batı cephesindeki duvarlarda birçok medrese eklenmiştir. Mescidi Aksa içerisinde Hz. Süleyman AS.’ın da kabri bulunmaktadır. Süleyman mabedini burada yaptırmış ve burada bastonu üzerinde dayalıyken ölmüş ve cinleri de bu mabedin inşasında çalıştırdığı K. Kerimde anlatılır. Bu kabir bu gün medrese olarak da hizmet vermektedir.
Mescidi Aksanın doğu kısmında Müslüman mezarlıkları vardır. Bu mezarlıklarda bazı Sahabelerin mezarlıkları da bulunmaktadır. Bu mezarlık kısmını Türkiye TİKA aracılığıyla restore edip ihata duvarlarını yenilemiştir. Bu mezarlıkların karşısında, Yahudiler için çok önemli olan Zeytin dağı vardır. Bu dağın Turi Sina olduğu da söylenir. Bu dağ kısmında Göz Yaşı kilisesi, Rus Kilisesi, Katolik kilisesi gibi kiliseler vardır.
Daha önemlisi Yahudilerin mezarlıkları bulunur. Burada bir mezar yerinin otuz bin dolara kadar satıldığı söylenmektedir. Aslında bu alanlar tamamen Müslümanların elindeyken, Yahudilerce çeşitli zorlamalarla ellerinden alınıp işgale uğramıştır.
Mescidi Aksa birkaç cümleyle yapısı belki böyle özetlenebilir. Ama manevi havasını yaşamak çok ayrı bir duygu ve anlatımı olmayan bir duygudur. Bu nedenle ilk fırsatta insanın ziyaret etmesi elzem bir durumdur.
Yazımıza gelecek hafta devam edeceğiz inşallah…
