Değerli kardeşlerim,
Geçen hafta 10 günlük bir İran turu nedeniyle haftalık yazımı yazamamıştım. Bu hafta ise İran’da edindiğim izlenimleri sizinle paylaşmak isterim.
Aslında yurt içi ve yurt dışı gezileri hoşuma gittiği için, insanın ufkunu, yerinde incelemeyi, canlı görmeyi, tarihi ve doğa güzelliklerini, insanların yaşayışlarını yerinde görmek hiçbir zaman okumakla aynı olmadığını bildiğimden gezilerin her türlüsünü severim.
İran da merak ettiğim bölgelerden biriydi. İran hakkında medyadan ve kulaktan dolma çok şeyler duyduğumuz, acaba bunların ne kadarı sahi olduğunu, ayrıca İran eski bir medeniyet, bu medeniyetin bakiyelerini de görmek istiyordum.
10 günlüğüne tahran, İsfahan, Tebriz, Yezd, Hoy, Şiraz gibi önemli şehirlerini ziyaret ettik. Öncelikle vizesiz olarak sınırdan geçerken zaten bir farklılık görüyorsunuz. Her iki taraf, günübirlik giriş çıkış yaparken valiz ticaretlerini de hemen hissediyorsunuz. İran ambargosunda belki bir anlam ifade etmese de bölge insanına ekonomik bir nefes sunduğunu anlıyorsunuz.
İran’a girdiğimizde kendi ülkemizdeki rahatlığı orada da gördük. Yabancılık çekmedik. İnsanlar içten, para değeri çok düşük olsa da bizim alışverişlerimiz çok ucuza geliyor. Mesela yemekleri bize çok benziyor. Ama bir porsiyonu 2 kişi ancak yiyebiliyorsunuz. Kapalı çarşıları çok ucuz. Mesela ceviz içini 20 TL olarak gördüğümde şaşırmıştım. Turistik mekanlardaki ürünler orada da pahalı.
Mekke Medine’de temizliğe riayetin sıfır olması nedeniyle İran’daki temizliği de çok merak etmiştim. Van Kapıköy gümrük girişini saymazsak çöp neredeyse hiç görmedim gezdiğim şehirlerde. Her taraf tertemiz, sokaklarda çöpçüler de görünmüyor. Benim kanaatim, çöpü ortalığa atmadıkları, temizliğe riayet ettikleri yönünde. Aksi halde o kalabalık şehirlerde çöpçü çöplüğe baş edemez.
Tarihi mekanları ve ayna işlemeciliğinde çok renk cümbüşü ve sanatlarını konuşturmuşlar. Her sarayın çok geniş bahçeleri, kocaman havuzları ve yeşillendirilmiş avluları mevcut. İran’da ağaçlandırmaya da çok önem vermişler. Sıcaktan bitkilerin yaprakları elinizi yaksa da, o sıcakta ağaç yetiştirmeyi başarmışlar.
Başka ülkelerde görmediğim rüzgar kuleleri var, bu kuleler evin veya sarayın içine iniyor, bir baca gibi içerideki sıcak havayı alıp, içeriye yeni bir ılık hava basıyor. Doğal buz dolapları var. Kubbe şeklinde yapılmış büyük bir bina, dört yanında rüzgar kulesi ile bu binanın içi soğutularak içerideki gıdalara uzun ömür sağlanıyor. Güvercin evi de dikkatimi çeken farklı bir eserdi. İki katlı kocaman bina yapılmış, tüm duvarlarında binlerce güvercinin konaklayacağı cepler yaparak güvercinlere ev yapmışlar.
İran da petrol sudan çok ucuz. 33 cc.lik su 2.5 TL, ama 300lt.lik mazot 45 TL mesela. Ama herkese istediği kadar petrol verilmiyor. Herkesin petrol kartı var, aylık istihkakı kadar kullanabiliyor.
Asgari ücret 125 dolar karşılığı, bu çok düşük. Kiralar yüksek. Aylık giderleri düşündüğünüzde geçim nasıl sağlanıyor bilmek zor. Evlilik maliyetleri çok yüksek. Boşanma ve karşılığındaki mehir ödenemeyecek kadar yüksek. Boşanma çok zor bir durum.
Sokaklarda baskı, polis gibi bir uygulama görmedik. Dekolte giyimler yok, doğrudur. Ama türban veya çarşaf örtünmeleri, kadınların sokak veya çarşıda, markette, alış verişte her yerde ben hiçbir kısıtlama görmedim. Hatta camilerde bizden daha çok kadın erkek sınırlarının serbestliğini gördüm.
İnternetin çok zayıf olduğuna şahit oldum. Paylaşım yapmak, video resim paylaşmak çok zor. Bu bir kısıtlama olabilir, yararı ve zararı tartışılabilir tabii ki. Fikir hürriyeti konusunda bir kısıtlama olmadığını rehber söyledi, ama gerçek böyle mi bilmiyorum. Ülkenin her yanında Şia propagandası ve yansımaları çok net görünmekte. Hatta Şia dışında neredeyse başka mezhep yok gibi. Yezd şehrinde Mecusilerin resmi kabul gördüğünü öğrendik.
Belki çok kısa bir şekilde özetlemeye çalıştık, ama çok pahalı bir gezi olmadığı için, pasaportla vize bile gerekmeden bu tecrübeler canlı olarak görmeye değer mi, değer. Yapılan taraflı ve yıpratıcı basın beyanlarının arka planını da canlı olarak görme fırsatı bulmuş oluruz.
Allah’a emanet olun.
