Yangın güvenliği, can ve mal kayıplarını önlemek adına hayati bir konudur. Ancak, bu alanda yaşanan kavram kargaşaları ve tanımlama eksiklikleri, uygulamada ciddi problemlere yol açmaktadır.

Yangın güvenliği ile ilgili tanımlamaların önemini, yönetmelik ve standartlar arasındaki farkları iyi değerlendirmek gerekmektedir. Çünkü bu kavram tanımlamaların, görev tanımlarının eksiklikleri ciddi sorunlar yaratmaktadır.

1. Yönetmelik ve Standartların Tanımı

Yönetmelik, bir kuruluşun çalışma düzenini ve yöntemini belirleyen, çalışanların uyması gereken kuralların yer aldığı bir belgedir. Kurallar, neye ihtiyacımız olduğunu ve ne yapmamız gerektiğini belirtir.

Standart ise bu kuralların nasıl ve ne şekilde uygulanacağını açıklayan dokümandır. Standartlar, işin yapılması sırasında uygulanacak yöntemleri ve süreçleri tarif eder.

Örnek vermek gerekirse:

a) NFPA 1 CODE: Yönetmelik olarak kabul edilebilir. Genel kuralları ve gereklilikleri belirtir. Yönetmelik ne yapmamız , ne yapılması gerektiğin belirtir.

b) NFPA 101, NFPA 25, NFPA 13 vb.: Standartlardır. Standartlar, yönetmeliğin belirttiği kuralların nasıl uygulanacağını detaylandırır.

Bu bağlamda, yönetmelikler yol gösterici çerçeveler sunarken, standartlar uygulama süreçlerinde nasıl yapmamız gerektiğini anlamamızı sağlar.

2. Yangın Güvenliği Tanımlamalarındaki Eksiklikler

Ülkemizde, "Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik" birçok tanımlamalar içermesine rağmen, bazı tanımların eksik ve yetersiz olması uygulamada çeşitli sıkıntılara yol açmaktadır. Özellikle:

a) Tanımların net olmaması nedeniyle farklı yorumlamalara açık olması,

b) Mesleki Yeterlilik Tanımlamalarının eksikliği,

c) Yangın danışmanlığı (Yangın Müşavirliği) gibi uzmanlık alanlarının tam olarak tanımlanmamış olmaması,

d) Yangın güvenliği ile ilgili merkezi bir yetkili kurum veya merci eksikliği, mevcut problemlerin başlıca sebepleridir.

Örneğin, yönetmelikte ‘sorumlu kişi’, ‘kalifiye eleman’ veya ‘onaylı ürün’ gibi kavramların ne anlama geldiği tam olarak belirtilmemiştir. Bu durum, uygulamada ciddi belirsizliklere ve hatalı uygulamalara neden olmaktadır.

3. Uluslararası Uygulamalardan Örneklerle Açıklamak Gerekirse

NFPA (National Fire Protection Association), yangın güvenliği konusunda uluslararası standartlar sunan öncü bir kuruluştur. NFPA'nın sisteminde tanımlamalar ve uygulama süreçleri şu şekilde düzenlenmiştir:

AHJ (Authority Having Jurisdiction): Yetkiye sahip makam olarak tanımlanır. AHJ bir kişi, kurum veya birden fazla kişiden oluşabilir. Önemli olan, bu kişinin veya kurumun yeterli bilgiye, eğitime ve devlet/otorite/akredite kurum tarafından onaylanmış yetkilere sahip olmasıdır.

Mesleki Roller: NFPA'ya göre AHJ, aşağıdaki rolleri içerebilir:

a) Fire Marshal (Yangın Müdürü)

b) Fire Inspector (Yangın Denetçisi)

c) Fire Plan Examiner (Yangın Plan İnceleyicisi)

d) Fire Chief (Yangın Şefi)

Labeled ve Listed Ürünler: NFPA, "labeled" veya "listed" terimlerini, sertifikalanmış ve test edilmiş ürünler anlamında kullanır. Bu ürünler onaylanmış laboratuvarlar tarafından test edilmiştir ve güvenilirlikleri belgelendirilmiştir.

Amerika’da bu açıklamalar-sistem sayesinde tanımlar netleşmiş ve farklı yorumlamalar ortadan kalkmıştır. Ülkemizde de benzer bir yaklaşımın benimsenmesi, Türkiye’de de uygulamada büyük kolaylık sağlayacaktır.

4. Ülkemizdeki Eksiklikler ve Çözüm Önerileri

Tanımların Netleştirilmesi:

a) Yönetmelik ve standartlarda kullanılacak kavramlar, her türlü yanlış anlamayı ortadan kaldıracak şekilde tanımlanmalıdır.

b) Uluslararası uygulamalarda olduğu gibi kapsamlı ve açıklayıcı el kitapları (handbook) hazırlanmalıdır. Bu kitapların hazırlıkları sektör sivil toplum kuruluşları , meslek odaları, akademisyen ve uzmanlar ile beraber yapılmalıdır.

Mesleki Yeterlilik Tanımlamalarının Yapılması:

a) Yangın güvenliği ile ilgili mesleki yeterlilik standartları belirlenmeli ve Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) tarafından tanımlanmalıdır.

b) İtfaiye personeli dışında yangın mühendisliği, yangın güvenliği uzmanlığı , yangın danışmanlığı ve yangın denetçisi gibi meslek dalları oluşturulmalıdır.

 Yangın Mühendisliği Eğitimi:

a) Üniversitelerde yangın mühendisliği bölümleri açılmalıdır.

b) Eğitim müfredatları uluslararası standartlara uygun şekilde oluşturulmalıdır.

Yetkili Kurum Oluşturulması:

a) Yangın güvenliği ile ilgili üst bir denetim ve yetkilendirme kurumu kurulmalıdır.

b) Bu kurum, (AHJ ) Yetkili kişi- makam benzeri yetkilendirme süreçleriyle akreditasyon sağlamalıdır.

Sertifikalandırma Sistemleri:

a) Ürünlerin güvenilirliğini sağlamak adına test ve sertifikalandırma süreçleri, uluslararası standartlara uygun olarak düzenlenmelidir.

Sonuç olarak; Yangın güvenliği, hayati bir konu olmasına rağmen ülkemizde tanım eksiklikleri, mesleki standartların belirsizliği ve yetkili kurumların eksikliği nedeniyle kaotik bir durumda bulunmaktadır. Uluslararası standartlar ve uygulamalar örnek alınarak yapılacak düzenlemeler, bu alandaki sorunların çözümüne önemli katkı sağlayacaktır.

Özellikle kabul görmüş uluslararası yöntem ve sistemlerin incelenerek yönetmelik ve standartların netleştirilmesi, mesleki yeterliliklerin tanımlanması ve yangın mühendisliği eğitiminin yaygınlaştırılması, yangın güvenliği alanında Türkiye'yi daha güvenli bir seviyeye taşıyacaktır. Yangın güvenliğine dair doğru ve net tanımlamalar yapılmadığı sürece mevcut sıkıntıların devam edeceği açıktır. Bu nedenle acil olarak kapsamlı bir düzenlemeye ihtiyaç duyulmaktadır.