Diyabet, insülin üretiminin yetersiz olması veya insülinin vücutta etkili bir şekilde kullanılamaması nedeniyle kan şekeri dengesinin bozulduğu bir metabolik hastalıktır. Genetik yatkınlık, yaşam tarzı faktörleri, obezite ve çevresel etkiler, hastalığın gelişimine katkı sağlar.
Tip 1 Diyabet
Tip 1 diyabet, genellikle çocukluk veya gençlik döneminde ani bir şekilde gelişir ve vücut çok az veya hiç insülin üretmez. Bu durum, kan şekerinin yüksek seviyelerde kalmasına yol açar ve yaşam boyu insülin tedavisi gerektirir. Genetik faktörler bu diyabet türünde önemli bir rol oynar.
Belirtiler:
- Aşırı susama
- Sürekli açlık hissi
- Ani kilo kaybı
- Sık idrara çıkma
- Yorgunluk
Tip 2 Diyabet
Tip 2 diyabet, genellikle yetişkinlik döneminde gelişir ve genetik yatkınlık, obezite ve hareketsizlik gibi faktörlerle ilişkili olarak insülin direnci oluşturur. Bu durumda vücut, insülini düzgün şekilde kullanamaz, bu da kan şekeri seviyelerinin yüksek olmasına neden olur.
Risk Faktörleri:
- Ailesinde diyabetli birey bulunması
- BMI (Vücut Kitle İndeksi) > 25
- Yüksek stres seviyeleri
- Gebelikte diyabet geçmişi
Belirtiler:
- Yorgunluk
- Sık sık enfeksiyon
- Yavaş iyileşen yaralar
- Sık idrara çıkma
- Ağız kuruluğu ve aşırı su içme
Gestasyonel Diyabet
Hamilelik sırasında gelişen diyabet olarak tanımlanır. Genellikle doğum sonrasında düzelir, ancak ilerleyen yıllarda Tip 2 diyabete dönüşme riski vardır.
Risk Faktörleri:
- 4.5 kg'dan ağır bebek doğuran kadınlar
- Hamilelik sırasında aşırı kilo artışı
Diyabetin Teşhisi
Diyabet teşhisi için kan şekeri ölçümü ve oral glukoz tolerans testi (OGTT) gibi testler yapılır. Kan şekeri seviyesinin yüksek çıkması, diyabetin varlığına işaret eder.
Diyetisyenin Rolü
Diyetisyenler, diyabetin yönetiminde önemli bir yer tutar. Kişiye özel beslenme planları hazırlayarak, kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesine yardımcı olurlar. Aynı zamanda sağlıklı yaşam alışkanlıklarının kazandırılması için bireylerle birlikte çalışırlar.
Beslenme Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Kan şekerini normal seviyelerde tutmak
- Hiperglisemi ve hipoglisemi gibi durumları engellemek
- İdeal vücut ağırlığını sağlamak ve korumak
- Karbonhidrat, yağ ve protein dengesine dikkat etmek
Diyabetli Bireyler İçin Önerilen Besinler:
- Lifli gıdalar (sebzeler, tam tahıllar)
- Düşük glisemik indeksli gıdalar
- Basit şekerlerin sınırlı tüketimi
Diyabet, doğru beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleriyle yönetilebilir. Beslenme düzeni, diyabetin kontrol altına alınmasına yardımcı olur ve uzun vadeli sağlık problemlerini engeller.
