Yangın denetimleri için yetkin kişilerin belirlenmesi, yangın güvenliği mühendisliği, makine mühendisliği, inşaat mühendisliği, elektrik mühendisliği ve yangın uzmanları arasında yetki paylaşımına neden olan bir tartışma konusudur.
1. Mevcut Mevzuat ve Yetkilendirme
Türkiye’de yangın denetimleri farklı alanlarda düzenlenmiştir:
a) Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY)
Bu yönetmelik, bina tasarımı, yangın güvenliği önlemleri ve sistemler ile ilgili genel kuralları belirler.
Ancak, denetimi kimin yapması gerektiği konusunda net bir meslek tanımı getirmez.
b) İtfaiye Teşkilatları
Büyükşehir belediyeleri ve il belediyeleri yangın güvenliği açısından denetim yapma yetkisine sahiptir.
Belediyelerin itfaiye müdürlükleri, binaların yangın güvenliğine uygun olup olmadığını denetleyebilir.
Ancak bu denetimler çoğu zaman uygulama ve mevzuat açısından yeterli teknik değerlendirme içermeyebilir.
c) Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ve Bağlı Odalar
Makine Mühendisleri Odası (MMO) yangın söndürme sistemleri ve yangın güvenliği tesisatlarının uygunluğunu denetleyebilir.
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) yangın alarm sistemleri, acil durum aydınlatmaları ve kaçış yönlendirme sistemlerini inceleyebilir.
İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) yangın yükü, yapı güvenliği ve tahliye yolları gibi konularda değerlendirme yapabilir.
Ancak, Türkiye’de henüz "Yangın Koruma Mühendisliği" adı altında spesifik bir meslek odası veya meslek disiplini bulunmamaktadır.
d) İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik
Yangın güvenliği ile ilgili raporlar, işyeri açma ve işletme ruhsatları için belediye veya yetkili mühendisler tarafından hazırlanabilir.
Ancak bu süreçte yangın konusunda uzmanlaşmış mühendislerin sürece dahil olması zorunlu değildir.
e) Sigorta ve Risk Analiz Firmaları
Sigorta şirketleri, endüstriyel tesislerde yangın güvenliği risk analizleri yaptırmaktadır.
Bu analizler genellikle yangın güvenliği uzmanları veya yangın mühendisliği eğitimi almış kişiler tarafından gerçekleştirilir.
Ancak bu raporlar bağlayıcı yasal bir denetim niteliğinde değildir.
2. Kimler Yangın Denetimi Yapmalı?
Türkiye’de yangın denetimlerini yapması gereken en uygun meslek grubu tartışmalı olsa da, ideal olarak aşağıdaki uzmanlar sürece dahil edilmelidir. Ayrıca sadece belge sahibi olmak ta yeterli olmayabilir. Burada kişinin en az 5 yıllık yangın mesleki tecrübesi olması da önem arz eder.
a) Yangın Güvenliği Mühendisleri – Yangın Yüksek Lisans Sahipleri
Uluslararası düzeyde yangın güvenliği mühendisliği eğitimi almış kişiler denetimi yapabilecek yetkinliktedir.
Yangın üzerine yüksek lisans yapmış olanlar denetimi yapabilecek yetkinliktedir.
Türkiye’de resmi olarak “Yangın Güvenliği Mühendisi” unvanına sahip kişiler bulunmamaktadır, ancak bazı mühendisler bu konuda uzmanlık kazanmışlardır.
b) Makine Mühendisleri
Yangın söndürme sistemleri (sprinkler, yangın pompaları, hidrant sistemleri vb.) konularında uzman olduklarından, mekanik yangın sistemlerinin denetimini yapabilirler.
Ancak yangın güvenliği genel denetimi için tek başına yeterli olmayabilirler.
c) Elektrik ve Elektronik Mühendisleri
Yangın algılama, duman dedektörleri, acil aydınlatma ve yangın ihbar sistemlerinin uygunluğunu denetleyebilirler.
d) İnşaat Mühendisleri
Yapısal yangın dayanımı, kaçış yolları, yangın yükü hesaplamaları gibi konularda rol alabilirler.
e) Yangın Güvenliği Uzmanları
NFPA, SFPE , CFPA , FPA gibi uluslararası standartlara göre eğitim almış yangın güvenliği uzmanları, yangın riski analizi, yangın dinamikleri, kaçış simülasyonları gibi konularda denetim yapabilirler.
Üniversitelerde örgün olarak yangın güvenliği eğitimi ve sertifikasyonu almış olan uzmanlar.
3. Çözüm Önerisi: Türkiye'de Yangın Güvenliği Denetimleri Nasıl Düzenlenmeli?
Türkiye’de yangın güvenliği denetimlerinin daha sistematik ve bilimsel bir çerçeveye oturtulması için aşağıdaki öneriler uygulanmalıdır:
Yangın Güvenliği Mühendisliği Sertifikasyon Programları Açılmalı
Yangın güvenliği ile ilgili resmi bir meslek disiplini oluşturulmalı ve yangın mühendisliği eğitimi almış uzmanlara denetim yetkisi verilmelidir.
Yangın Güvenliği Denetimleri İçin Resmi Yetki Tanımları Yapılmalı
Yönetmeliklerde, hangi denetimi hangi mühendis grubunun yapacağı net bir şekilde belirtilmelidir.
Örneğin:
Makine mühendisleri yangın söndürme sistemlerini denetlemeli.
Elektrik mühendisleri yangın algılama ve acil aydınlatma sistemlerini kontrol etmeli.
İnşaat mühendisleri kaçış yolları ve yapı güvenliğini incelemeli.
Yangın güvenliği mühendisleri veya uzmanları genel yangın risk değerlendirmelerini yapmalı, yangına uygunluk raporları düzenlemeli.
Bağımsız Yangın Denetim Firmaları Zorunlu Hale Getirilebilir.
Yangın güvenliği denetimlerinin bağımsız, yetkilendirilmiş firmalar tarafından yapılması sağlanmalıdır.
Yangın Mühendisliği Meslek Odası veya Sertifikasyon Kurumu Kurulmalı
TMMOB çatısı altında, Yangın Güvenliği Mühendisliği gibi bir meslek disiplini tanımlanmalı ve bu alanda çalışan uzmanlar için zorunlu sertifikasyon getirilebilir.
Sonuç;
Mevcut durumda Türkiye'de yangın güvenliği denetimleri konusunda bir boşluk bulunmaktadır. Yangın denetimlerinin sadece makine mühendisleri veya elektrik mühendisleri tarafından yapılması yetersiz olabilir. Yangın güvenliği disiplinler arası bir konu olduğu için, yangın konusunda uzmanlaşmış mühendislerin bu sürece dahil edilmesi gerekmektedir.
Gelecekte Yangın Güvenliği Mühendisliği alanında resmi bir tanımlama yapılması ve bu konuda uzmanlaşmış kişilere yetki verilmesi, Türkiye'deki yangın güvenliği seviyesini artıracaktır.