GEMİDE OLAN ASKERİ KADRO VE GEMİ MÜRETTEBATI
Geminin önceki İsimleri:
1- SS Bandırma (1910)
2- Panderma (1894)
3- Kymi (1883)
4- Trocadero (1878) İnşa eden: Paisley, İskoçya Sınıf ve tipi: Kargo Gemisi Tonaj: 192Gt Uzunl: 47,7 metre (156 ft)
Denize indirme: 1878
Hizmet dışı: 1924 tarihinde hurdaya ayrılıp söküldü.
Vapurun tarihçesi; Gemi 1878 yılında İskoçya'nın Glasgow kentinde Mac. Intyre Paisley - Huston and Cardett tersanesinde 21 sıra numarası ile 279 grostonluk yolcu ve yük vapuru olarak inşa edilmiştir. Geminin ilk sahibi Dussey and Robinson şirketi gemiyi Trocadero adı altında 5 yıl çalıştırdı. 1883 yılında Yunanistan'daki H. Psicha Preus Firmasına satıldı. Kymi adını alarak, geminin Londra'da olan kaydı Pire Limanına alınmıştır. 1890 yılında H. Psicha Preus firması, gemiyi başka bir Yunan firması olan Cap. Andereadis firmasına satmış, 12 Aralık 1891 tarihinde kaza sonucu batmış, aynı yıl içerisinde yüzdürülüp Kymi adı ile İstanbul Rama Derasimo firmasına satılarak İstanbul Limanına kayıt edilmiştir.
1894 yılında o zamanki Deniz Yolları İşletmesi anlamına gelen İdare-i Mahsusa'ya nakledilmiş ve Türk bayrağı çekilerek, adı Panderma olarak değiştirilmiştir. Marmara Denizi kıyılarında, Tekirdağ, Mürefte, Şarköy, Karabiga, Erdek arasında yük ve yolcu seferleri yapmıştır. İdare-i Mahsusanın statü değiştirerek 28 Ekim 1910 yılında Osmanlı Seyrüsefain İdaresi (Osmanlı Denizcilik İşletmesi) olunca geminin adı Bandırma olarak değiştirilerek posta vapuru haline getirilmiştir.
19 Mayıs 1919 tarihinde Atatürk ve Silah Arkadaşlarını Samsun'a getirdikten sonra yine posta hizmetlerine devam etmiştir. 1924 yılında Türkiye Seyrüsefain İdaresi tarafından hizmet dışı bırakılmıştır. 1925 yılında gemi Bozmacı İlhami isimli Türk armatöre satılmış ve aynı armatör tarafından 4 ay içinde hurda olarak parçalanmıştır. M.Y.
TARİHİ DEĞİŞTİREN VAPUR BANDIRMA ve BÜYÜK ÖNDER ATATÜRK
Kendisinin Anadolu’ya gönderiliş gerekçesi, Samsun ve çevresindeki asayişsizliği yerinde görüp incelemek ve tedbir almaktan ibaretti. Osmanlı Hükûmetine verilen İngiliz raporlarında, bu bölgede Türklerin, Rumlara karşı gerilla hareketine giriştikleri ve bölgenin asayişini bozdukları bildirilmekte ise de durum tam tersine idi. Bu bölgede, Pontus Rum Devleti kurma amacına yönelik geniş bir Rum faaliyeti vardı. Baskı gören Rumlar değil, Türkler idi. Rum Patrikhanesi’ nden idare edilen Mavri Mira Cemiyeti, bu bölgede kurduğu çeteler vasıtasıyla Türk köylerini basıyor, katliamlar yapıyor, yerli halkı yıldırmak istiyordu. Bu girişimlere karşı vatansever Türkler de mukabil çeteler oluşturmuşlar; bölge Rumları ile mücadeleye başlamışlardı. Bütün bu gerçeklere rağmen Mustafa Kemal Paşa’ya verilen TALİMAT GEREĞİNCE , BÖLGE TÜRKLERİNİN
DİRENMELERİ ÖNLENECEKTİ...
Mustafa Kemal Paşa, VI. Mehmed'in buyruğuyla Osmanlı Ordusu'nun dağıtılması sürecini denetleme ve asayiş için görevlendirilmişti. Mustafa Kemal Paşa 9. Ordu Genel Müfettişi vazifesiyle ve mahiyeti ile birlikte İstanbul'dan Samsun'a Bandırma Vapuru ile gitmiştir.
* HAREKAT BAŞLIYOR…
Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a hareketinden birkaç gün önce eski ve yakın arkadaşlarından olup 1926 yılına kadar da beraber oldukları Rauf Bey (ORBAY) aldığı bir habere göre işgal kuvvetleri komutanlığı tarafından izin verilmeyecekti, ya da Bandırma Vapuru’ nu Karadeniz ’e çıktıktan sonra batırılacağını haber aldığını söylemiştir.
Aslında Galata rıhtımları, Fransız, Sirkeci rıhtımları da İngilizler’ in işgali altındaydı. Paşa bu varsayımları da göz önünde tutarak fikrini değiştirmiş, Beşiktaş Akaretler’ de oturan annesi Zübeyde Hanımefendi ve kız kardeşi Makbule hanımefendiye veda etmek için Beşiktaş’taki evlerine gitmiştir.
Onlarla bir süre görüştükten sonra, Karargâhı ile beraber, Beşiktaş Vapur iskelesinden Askeri yollamanın bir motoruna binmiş, kız kulesi açıklarında bekleyen Bandırma vapuruna geçerek, Süvari İsmail Hakkı Kaptan’a hareket emrini vermiştir.
Bandırma vapuru Sirkeci Rıhtımında durdurularak İngilizler tarafından sıkı bir denetimden geçirilmiştir. İstanbul Boğazından Karadeniz’e çıktıktan sonra hafiften esen rüzgâr, birden kendini şiddetli bir rüzgâra bırakmış ve 279 grostonluk gemiye, yüklenmeye başlamıştı.
Geminin İstanbul’dan hareketinden bir süre sonra, İngiliz işgal kuvvetleri tarafından bir destroyer gönderilerek, Bandırma vapurunu geri çevirmek ya da batırmakla görevlendirilmişti.
Fakat Bandırma vapuru İngiliz işgal kuvvetlerinin planladığı rotayı takip etmediği için yakalayamamışlardır. Bandırma vapuru 18 Mayıs 1919 günü saat 12 civarı Sinop limanına girmiştir.
Gemide konuk olarak bulunan Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey bir sandalla karaya çıkarken, Mustafa Kemal Paşa bir ara arkadaşları ile birlikte Sinop’a çıkıp oradan da kara yolu ile Samsun’a gitmeyi düşünmüştür. Böylece takip eden savaş gemisinden kurtulmuş olacaklardı. Fakat kara yolcuğunun yol şartları nedeniyle deniz yolculuğundan daha çetin olacağı anlaşılınca bu fikirden vaz geçilerek Vapurla yolculuğa devam kararı alınmıştır.
Bandırma Vapuru 19 Mayıs 1919 Pazartesi günü sabah 08:15’de Samsun’a demir atarken, İsmail Hakkı Kaptan yaşamının en mutlu anını tadıyordu.
Bu güç görevi yerine getirebilmenin kıvancı içerisinde Allah’a şükrediyordu. Dil iskelesi açığına demir atan Bandırma vapurundan taka aracılığı ile Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları, bugünkü Samsun Büyük Oteli ve Yaşar Doğu Spor Salonu arasında bulunan İlk Adım Anıtının olduğu yerdeki Fransızlardan kalma Dil (Reji) iskelesinden karaya ayak basmışlardır.
19 Mayıs 1919 günü Samsun’a çıkan genç general M. KEMAL in Kurtuluş Harekâtını başlatacağını kimse bilmiyordu. Resmi görevi Samsun ve çevresinde baş kaldıran bazı çeteleri yola getirmekti. Resmi Unvanı ise ordu müfettişliği idi.
BANDIRMA VAPURU ’nun Samsun’a doğru harekâtı öncesi
MÜRETTEBAT şu isimlerden oluşmaktaydı;
1) Gemi süvarisi İsmail Hakkı Durusu
2) İkinci Kaptan Üsküdarlı Tahsin Kaptan
3) Çarkçı Başı Hacı Süleyman
4) Gemi Kâtibi İsmail
5) Lostromo Hasan Reis
6) Serdümen Göreleli Ali Oğlu Basri ve 15 mürettebat (isimleri tek tek kayıtlıdır).
M. KEMAL PAŞA ile birlikte Bandırma vapurunda bulunan ve Samsun’a ulaşan Kurmay ve silah arkadaşları şu isimlerdi; 9. Ordu Müfettişi Mirliva (Tuğgeneral) Mustafa Kemal Paşa (ATATÜRK), 3. Kolordu Komutanı Erkan-ı Harp Mir Alayı (Kurmay Albay) Re’fet (Bele Paşa), Müfettişlik Kurmayı Başkanı Erkan-ı Harp Mir Alayı Manastırlı Kazım (Dirik Paşa), Müfettişlik Sağlık Daire Başkanı Tabip Miralay İbrahim Tali (Öngören), Kurmay Başkan Yardımcısı Erkan-ı Harp Kaymakamı (Kurmay Yarbay), Mehmet Arif Bey (Ayırıcı), Karargah Erkan-ı Harbi ve istihbarat ve Siyasi şube Müdürü Erkan-ı Harp Binbaşısı Hüsrev Gerede, Müfettişlik Topçu komutanı Topçu Bin Başı Kemal Bey (Doğan), Müfettişlik Sağlık Daire Başkan Yardımcısı Tabip Bin Başı Refik Bey (Saydam), Müfettişlik Baş Yaveri Yüz Başı Cevat Abbas Bey (Gürer), Dr. Yüzbaşı Behçet Efendi, Kurmay Mülhakı Mümtaz (Tunay), Kurmay Mülhakı Yüz Başı ismail Hakkı (Ede), Müfettişlik Emir Subayı Yüz Başı Ali Şevket (Öndersev), Karargah Komutanı Yüz başı Mustafa Vasfi (Süsoy), Mülhak Yüz Başı Rauf, Yüz Başı Hersekli Ahmet Efendi, Kurmay Başkanı Emniyet Subayı Üsteğmen Hayati, Kurmay Mülhakı 3. Kolordu Komutan Yaveri Üsteğmen Arif Hikmet (Gerçekçi), İaşe Subayı Üsteğmen Abdullah (Kunt), Mülhak Teğmen Zebur, Müfettişlik ikinci Yaveri Teğmen Muzaffer (Kılıç), Emir Subayı Teğmen Ruhsat, Ayrıca değişik görevlerde bulunan, 9 görevli ile 24 Çavuş ve Nefer (tamamının isimleri kayıtlıdır) olmak üzere toplam 55 kişiden oluşuyordu.
Hazırlayan; Mehmet Yaman